หมวดวิชาศึกษาทั่วไป มหาวิทยาลัยขอนแก่น (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2568)
5 แก่นสมรรถนะ สร้างบัณฑิตแห่งอนาคต
ทำไมต้องปรับปรุงตอนนี้?
โลกกำลังเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วและรุนแรง ทั้งวิกฤตการณ์ที่ซ้อนทับกัน การมาถึงของปัญญาประดิษฐ์ และความต้องการทักษะใหม่ของตลาดแรงงาน การปรับปรุงหมวดวิชาศึกษาทั่วไปครั้งนี้จึงไม่ใช่แค่การปรับหลักสูตรตามปกติ แต่เป็นการปรับเปลี่ยนเชิงยุทธศาสตร์ เพื่อให้บัณฑิตของมหาวิทยาลัยขอนแก่นพร้อมรับมือกับอนาคตที่เต็มไปด้วยความไม่แน่นอน
สำหรับผู้บริหาร นี่คือการยกระดับคุณภาพบัณฑิตและสร้างความโดดเด่น สำหรับอาจารย์ นี่คือโอกาสพัฒนาการจัดการเรียนรู้ที่ทันสมัย สำหรับผู้จ้างงาน นี่คือการรับประกันว่าบัณฑิตจะมีทักษะที่ตอบโจทย์การทำงานจริง และสำหรับนักศึกษา นี่คือการเตรียมความพร้อมสู่ความสำเร็จในโลกที่กำลังเปลี่ยนแปลง
บริบทโลกที่เปลี่ยนแปลง
Polycrisis และการมาถึงของ AI
โลกปัจจุบันเผชิญกับ “Polycrisis” หรือภาวะวิกฤตซ้อนวิกฤต ที่ปัญหาต่าง ๆ ส่งผลกระทบซึ่งกันและกัน ไม่ว่าจะเป็นการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ความขัดแย้งทางภูมิรัฐศาสตร์ ความเหลื่อมล้ำทางสังคม และการเปลี่ยนแปลngโครงสร้างประชากร
พร้อมกันนี้ ปัญญาประดิษฐ์ (AI) โดยเฉพาะ Generative AI กำลังปรับเปลี่ยนทั้งการทำงาน การดำเนินชีวิต และสังคมโลกไปอย่างสิ้นเชิง นี่ไม่ใช่แค่เทคโนโลยีใหม่ แต่เป็นการเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างที่ส่งผลกระทบต่อทุกคน
ตลาดแรงงานต้องการทักษะใหม่
รายงาน The Future of Jobs Report 2025 จาก World Economic Forum ชี้ชัดว่า:
ทักษะหลักที่จำเป็นต่อการทำงาน 44% จะเปลี่ยนแปลงภายใน 5 ปีข้างหน้า
ทักษะงานประจำที่ทำซ้ำ ๆ กำลังถูกแทนที่ด้วย AI ในขณะที่ ทักษะที่มีความสำคัญเพิ่มขึ้นคือ “ทักษะความเป็นมนุษย์” ที่ AI ไม่สามารถทำซ้ำได้
ทักษะ 5 อันดับแรกที่โลกต้องการ:
- การคิดวิเคราะห์ – ทำความเข้าใจปัญหาซับซ้อน
- ความคิดสร้างสรรค์ – สร้างแนวทางแก้ไขใหม่
- ความยืดหยุ่นและการปรับตัว – รับมือกับการเปลี่ยนแปลง
- การตระหนักรู้ในตน – ขับเคลื่อนตัวเอง
- การเรียนรู้ตลอดชีวิต – พัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่อง
เปลี่ยนกระบวนทัศน์: จาก “รู้อะไร” สู่ “ทำอะไรได้”
ทำไมการศึกษาแบบเดิมไม่เพียงพอ?
การศึกษาแบบเดิมที่มุ่งเน้นการถ่ายทอดความรู้ ไม่เพียงพอต่อการพัฒนาทักษะที่สังคมและตลาดงานใหม่ต้องการ การมีเพียงความรู้ในตำราหรือการจดจำข้อมูล ไม่สามารถสร้างความมั่นใจได้ว่าบัณฑิตจะปรับตัวและสร้างคุณค่าในโลกที่ไม่แน่นอนได้
สมรรถนะ (Competency) คืออะไร?
หมวดวิชาศึกษาทั่วไปฉบับใหม่เปลี่ยนจาก “รู้อะไรบ้าง” (What one knows) ไปสู่ “ทำอะไรได้” (What one can do)
สมรรถนะ คือการบูรณาการ 3 องค์ประกอบ:
- ความรู้ (Knowledge)
- ทักษะ (Skills)
- คุณลักษณะ (Attributes)
เข้าด้วยกันจนผู้เรียนสามารถนำไปแก้ปัญหาในสถานการณ์จริงที่ซับซ้อนได้
หมวดวิชาศึกษาทั่วไปจึงมีบทบาทสำคัญในการบ่มเพาะบัณฑิตให้พร้อมเป็นผู้เรียนรู้ตลอดชีวิต ที่สามารถปรับตัว สร้างสรรค์ และรับมือกับความท้าทายในอนาคต
ปรัชญา “วิทยา จริยา ปัญญา” ในยุคใหม่
มหาวิทยาลัยขอนแก่นยังคงยึดมั่นในปรัชญา “วิทยา จริยา ปัญญา” แต่ตีความใหม่ให้สอดคล้องกับบริบทปัจจุบัน:
วิทยา: ความสามารถในการใช้ความรู้อย่างมีวิจารณญาณ
ในยุคที่ข้อมูลมีมหาศาลและ AI เข้าถึงความรู้ได้กว้างขวาง วิทยาไม่ได้หมายถึงการครอบครองความรู้เพียงอย่างเดียว แต่คือความสามารถในการ:
- บูรณาการความรู้จากหลากหลายศาสตร์
- ทำความเข้าใจปรากฏการณ์ที่ซับซ้อน
- ประเมินความน่าเชื่อถือของข้อมูล
- เชื่อมโยงศาสตร์ต่าง ๆ เพื่อสร้างความรู้ใหม่
จริยา: ความรับผิดชอบต่อสังคมและโลก
เมื่อเทคโนโลยีทรงพลังมากขึ้น จริยาจึงสำคัญยิ่งกว่าที่เคย ครอบคลุม:
- จริยธรรมในการใช้เทคโนโลยี (Digital and AI Ethics)
- ความเข้าใจและเคารพความหลากหลายทางวัฒนธรรม
- ความมุ่งมั่นในการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs)
จริยาเป็นหลักการกำกับให้ความรู้และความสามารถถูกนำไปใช้เพื่อประโยชน์ของสังคม
ปัญญา: ความสามารถที่แตกต่างจาก AI
ปัญญา คือความสามารถของมนุษย์ที่ AI ไม่สามารถแทนที่ได้ รวมถึง:
- ทักษะการคิดเชิงวิพากษ์ (Critical Thinking)
- ความคิดสร้างสรรค์และนวัตกรรม (Creativity and Innovation)
- ความยืดหยุ่นและการปรับตัว (Resilience and Adaptability)
- การเรียนรู้ด้วยตนเองตลอดชีวิต (Lifelong Learning)
บัณฑิตที่มีพร้อมทั้ง “วิทยา จริยา ปัญญา” ในนิยามใหม่ คือบัณฑิตที่สังคมต้องการในอนาคต
หมวดวิชาศึกษาทั่วไป: กลไกพัฒนาสมรรถนะ
หมวดวิชาศึกษาทั่วไปเป็นกลไกสำคัญในการปลูกฝังปรัชญา “วิทยา จริยา ปัญญา” อย่างเป็นรูปธรรม เป็นพื้นที่ที่นักศึกษาจากทุกสาขาได้เรียนรู้ร่วมกัน แลกเปลี่ยนมุมมอง และสร้างปฏิสัมพันธ์ในสภาพแวดล้อมที่หลากหลาย
วิธีพัฒนาทั้ง 3 องค์ประกอบ:
- พัฒนา “ปัญญา” ผ่านรายวิชาที่เน้นการฝึกกระบวนการคิดมากกว่าเนื้อหา ส่งเสริมการตั้งคำถามและแก้ปัญหาเชิงสร้างสรรค์
- พัฒนา “จริยา” ผ่านการทำงานร่วมกับเพื่อนต่างสาขาและวัฒนธรรม เรียนรู้ความเห็นอกเห็นใจและการอภิปรายประเด็นจริยธรรม
- วางรากฐาน “วิทยา” ผ่านการเรียนรู้ที่หลากหลายและสหวิทยาการ เข้าใจความเชื่อมโยงระหว่างสาขาวิชากับบริบทที่กว้างขึ้น
ปรัชญาการจัดการศึกษาทั่วไป: พัฒนา “แก่นแท้ 5 ประการ”
การพัฒนาบัณฑิตให้พร้อมสำหรับอนาคต คือการพัฒนาศักยภาพพื้นฐาน (Core of Being) อย่างสมดุล มุ่งเน้น “แก่นแท้ 5 ประการ” ทั้งมิติสติปัญญา อารมณ์ สังคม และจิตวิญญาณ
หมวดวิชาศึกษาทั่วไปใช้ความหลากหลายทางวิชาการเป็นเครื่องมือ นำองค์ความรู้จากมนุษยศาสตร์ สังคมศาสตร์ วิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยีดิจิทัล มาบูรณาการเพื่อให้นักศึกษาได้ฝึกการคิดข้ามศาสตร์ พัฒนาทักษะการปฏิสัมพันธ์ และเป็นผู้เรียนรู้ตลอดชีวิต
GE KKU 5 แก่นสมรรถนะ
มหาวิทยาลัยได้พัฒนากรอบสมรรถนะ GE KKU 5 แก่น จากการวิเคราะห์ความต้องการของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย มาตรฐานสากล (WEF, OECD) ยุทธศาสตร์ชาติ และปรัชญามหาวิทยาลัย
แก่นที่ 1: การพัฒนาการสื่อสารในระดับสากล
พัฒนาทักษะภาษาอังกฤษให้เป็นเครื่องมือเข้าถึงความรู้และทำงานในเวทีสากล
ภาษาอังกฤษเป็นทักษะสำคัญในการเข้าถึงความรู้ สื่อสารข้ามวัฒนธรรม และทำงานระหว่างประเทศ มุ่งเน้นความสามารถที่ใช้ได้จริงในชีวิตและการทำงาน
แก่นที่ 2: การพัฒนาความสามารถทางเทคโนโลยี
สร้างความรอบรู้ด้านดิจิทัล ข้อมูล และปัญญาประดิษฐ์อย่างมีจริยธรรม
ทุกคนต้องมีความรอบรู้ด้านดิจิทัล สามารถใช้เทคโนโลยีเป็นเครื่องมือ เข้าใจข้อมูล และใช้ AI อย่างมีความรับผิดชอบ
แก่นที่ 3: การพัฒนาปัญญาและนวัตกรรม
เน้นทักษะการคิดเชิงวิพากษ์ การแก้ปัญหาซับซ้อน และการสร้างสรรค์นวัตกรรม
ตอบโจทย์ทักษะอันดับ 1-2 ที่ WEF ระบุว่าสำคัญที่สุด คือการคิดวิเคราะห์และความคิดสร้างสรรค์ เพื่อแก้ปัญหาซับซ้อนและสร้างสิ่งใหม่
แก่นที่ 4: การพัฒนาภาวะผู้นำและปฏิสัมพันธ์
เสริมสร้างทักษะการทำงานร่วมกัน ความฉลาดทางอารมณ์ และภาวะผู้นำ
พัฒนาความสามารถในการทำงานเป็นทีม การสื่อสาร ความเห็นอกเห็นใจ และภาวะผู้นำในโลกที่ต้องทำงานกับผู้คนที่หลากหลาย
แก่นที่ 5: การพัฒนาศักยภาพและการกำกับตนเอง
บ่มเพาะทักษะการเรียนรู้ตลอดชีวิต ความยืดหยุ่น และการปรับตัว
รากฐานของการเป็นผู้เรียนรู้ตลอดชีวิต ที่สามารถพัฒนาตนเอง กำกับตนเอง และปรับตัวได้ตลอดเวลา
วัตถุประสงค์ 4 ข้อ
1. ส่งเสริมทักษะการคิดขั้นสูงและนวัตกรรม
เพื่อให้นักศึกษามีทักษะการคิดขั้นสูง วิเคราะห์และแก้ปัญหาซับซ้อน สร้างสรรค์นวัตกรรม โดยเชื่อมโยงกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน
ผลลัพธ์: นักศึกษาสามารถคิดวิเคราะห์ คิดสร้างสรรค์ และแก้ปัญหาซับซ้อน | อาจารย์ออกแบบการเรียนรู้ที่เน้นกระบวนการคิด | ผู้จ้างงานได้บัณฑิตที่วิเคราะห์ปัญหาและสร้างนวัตกรรมได้
2. พัฒนาทักษะทางสังคมและการปฏิสัมพันธ์
เพื่อพัฒนาทักษะทางสังคม ทำงานร่วมกับผู้อื่นที่หลากหลายทางวัฒนธรรม แสดงภาวะผู้นำด้วยความเห็นอกเห็นใจ และสร้างความสัมพันธ์เชิงสร้างสรรค์
ผลลัพธ์: นักศึกษาทำงานเป็นทีมและสื่อสารข้ามวัฒนธรรมได้ | อาจารย์จัดการเรียนรู้แบบร่วมมือข้ามสาขา | ผู้จ้างงานได้บัณฑิตที่ทำงานร่วมกันและสื่อสารได้ดี
3. พัฒนาศักยภาพในการกำกับและพัฒนาตนเอง
เพื่อพัฒนาศักยภาพในการกำกับตนเอง มีความตระหนักรู้ ยืดหยุ่นและปรับตัวได้ พร้อมรับผิดชอบต่อการเรียนรู้ตลอดชีวิตบนพื้นฐานจริยธรรม
ผลลัพธ์: นักศึกษารู้จักตนเอง กำหนดเป้าหมาย และเรียนรู้ต่อเนื่อง | อาจารย์ส่งเสริมให้นักศึกษานำการเรียนรู้ของตนเอง | ผู้จ้างงานได้บัณฑิตที่พัฒนาตนเองและปรับตัวได้
4. สร้างรากฐานสำหรับศตวรรษที่ 21
เพื่อสร้างรากฐานที่จำเป็น ส่งเสริมความสามารถในการใช้ภาษาอังกฤษเพื่อการสื่อสารในระดับสากล และความสามารถในการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลและ AI อย่างมีประสิทธิภาพและจริยธรรม
ผลลัพธ์: นักศึกษามีทักษะภาษาอังกฤษและเทคโนโลยีที่ใช้ได้จริง | อาจารย์บูรณาการเทคโนโลยีและภาษาในการสอน | ผู้จ้างงานได้บัณฑิตที่สื่อสารภาษาอังกฤษและใช้เทคโนโลยีได้
ข้อมูลการดำเนินการ
กำหนดการเปิดสอน
เปิดการเรียนการสอน ตั้งแต่ภาคการศึกษาต้น ปีการศึกษา 2570
นักศึกษาที่เข้าศึกษาปีการศึกษา 2570 เป็นต้นไปจะเรียนตามหลักสูตรใหม่
ผู้เกี่ยวข้อง
อาจารย์ผู้สอน:
- อาจารย์ประจำสถาบันการสอนวิชาศึกษาทั่วไป
- อาจารย์ประจำจากทุกคณะและหน่วยงาน
- อาจารย์พิเศษที่มหาวิทยาลัยเชิญ
นักศึกษา:
- นักศึกษาระดับปริญญาตรีของมหาวิทยาลัยขอนแก่น
โครงสร้าง 24 หน่วยกิต
- ภาษาอังกฤษ 12 หน่วยกิต (แก่นที่ 1)
- บังคับโดยมหาวิทยาลัย 3 หน่วยกิต (แก่นที่ 2)
- บังคับโดยคณะ/หลักสูตร 6 หน่วยกิต (แก่นที่ 2-5)
- เลือกโดยนักศึกษา 3 หน่วยกิต (แก่นที่ 2-5)
สู่อนาคตการเรียนรู้ตลอดชีวิต
พลิกโฉมสู่การศึกษาทางเลือก
หลักสูตรออกแบบให้ยืดหยุ่นและรองรับการศึกษาทางเลือก สอดคล้องกับแผนการพลิกโฉมมหาวิทยาลัย พ.ศ. 2565-2569
โครงสร้างแบบโมดูล สามารถนำไปจัดกลุ่มเป็นวุฒิบัตรสมรรถนะเฉพาะทาง หรือไมโครเครเดนเชียล เช่น:
- ชุดวิชาความเป็นผู้ประกอบการ
- ชุดวิชาความรอบรู้ด้านดิจิทัล
- ชุดวิชา AI Literacy
- ชุดวิชา Sustainability & SDGs
การเทียบโอนความรู้ เปิดช่องให้เทียบโอนประสบการณ์จากนอกชั้นเรียน ส่งเสริมการเรียนรู้ที่ไม่จำกัด
หมวดวิชาศึกษาทั่วไปจึงพลิกโฉมจากส่วนหนึ่งของหลักสูตรปริญญาตรี สู่แพลตฟอร์มการเรียนรู้สำหรับทุกคนตลอดชีวิต
การลงทุนเพื่ออนาคต
การปรับปรุงครั้งนี้เป็นการพัฒนากลไกสำคัญที่ทำให้ปรัชญา “วิทยา จริยา ปัญญา” เกิดผลอย่างเป็นรูปธรรม เป็นการลงทุนเพื่อสร้างรากฐานที่มั่นคงสำหรับอนาคต
ประโยชน์ที่จะได้รับ:
นักศึกษา → สมรรถนะที่จำเป็นต่อการทำงานในศตวรรษที่ 21 และทักษะการเรียนรู้ตลอดชีวิต
อาจารย์ → กรอบชัดเจนในการพัฒนาหลักสูตรและเครื่องมือการจัดการเรียนรู้ที่ทันสมัย
ผู้บริหาร → การยกระดับคุณภาพการศึกษาและสร้างเอกลักษณ์ของมหาวิทยาลัย
สังคมและประเทศ → บัณฑิตที่มีคุณภาพและพร้อมขับเคลื่อนการพัฒนาอย่างยั่งยืน
ความสำเร็จขึ้นอยู่กับความร่วมมือของทุกภาคส่วน เพื่อบรรลุเป้าหมายในการสร้างบัณฑิตแห่งอนาคตที่เป็นกำลังสำคัญในการพัฒนาประเทศ
คำถามที่พบบ่อย
Q: แตกต่างจากหลักสูตรเดิมอย่างไร?
A: เปลี่ยนจากเน้นเนื้อหาความรู้ → เน้นพัฒนาสมรรถนะที่วัดผลได้ | มีกรอบ 5 แก่นชัดเจน | ยืดหยุ่นมากขึ้น | ประเมินตามสภาพจริง ไม่มีสอบกลางภาค-ปลายภาค
Q: นักศึกษาต้องเรียนกี่หน่วยกิต?
A: 24 หน่วยกิต แบ่งเป็น ภาษาอังกฤษ 12, บังคับโดย ม.ข. 3, บังคับโดยคณะ 6, เลือกโดยนักศึกษา 3 หน่วยกิต
Q: ผู้รับผิดชอบหลักสูตรต้องทำอะไร?
A: ทำความเข้าใจกรอบ 5 แก่น | ออกแบบโครงสร้าง 6 หน่วยกิตบังคับโดยคณะ | เลือกรายวิชาที่เหมาะสม | จัดทำเอกสารและขออนุมัติ
Q: อาจารย์ต้องเตรียมตัวอย่างไร?
A: ศึกษากรอบสมรรถนะและผลลัพธ์การเรียนรู้ | ปรับการจัดการเรียนรู้เน้นสมรรถนะ | ออกแบบการประเมินตามสภาพจริง | เข้าร่วมการพัฒนาที่สถาบันจัด